Ekartmanları aynı olan çerçevelere uygulanan aynı indeksteki camların kalınlıklarının farklı olmasının nedenleri nedir ve daha ince camlar elde etmek için neler yapılabilir?
Çerçeve ekartmanının daha büyük olması nedeniyle monte edilen camların konvekste merkez, konkavda da kenar kalınlığının daha fazla olduğu tüm optikçiler tarafından bilinmektedir. Fakat birçok optikçi çerçeve şeklinin ve montaj yüksekliğinin cam kalınlığına ne kadar önemli bir etkisinin olduğunu tahmin etmemektedir. Size karşılaştığım çarpıcı bir durumu aktarmak istiyorum.
Müşteri, 54x18 ekartmanlı çerçeveye monte edilmiş 1.67 index -13.00 Sferik camlar kullanıyordu. Reçetede bir değişim olmamasına rağmen, müşteri çerçevesini yenilemek istemiş. Camların kenar kalınlığının daha fazla olmaması için optikçinin önerisi doğrultusunda müşteri yine 54x18 ekartmanlı bir çerçeve üzerinde karar vermiş. Müşterinin daha ince cam talebi üzerine optikçi, 1.74 indeks cam önermiş. Fakat montajdan sonra yeni takılan 1.74 camların eski 1.67 camlardan daha kalın olması nedeniyle optikçi , yeni camların üretiminde hata olduğunu iddia ederek camları incelenmek üzere bize göndermiş. Camlar hatalı olarak kalın mı üretilmişti, yoksa kenar kalınlığının nedeni çerçeve boyutu, çerçeve şekli yoksa montajla mı ilgili idi?
Durum şöyle idi:
ESKİ CAMLAR (1.67 indeks camlar takılmış)
- Camların dikey boyutu: 32 mm
- Montaj yüksekliği: 18 mm (Dikey des. 2 mm yukarı)
- Optik merkez-şakak tarafındaki uc nokta arası: 31 mm
- Bu noktadaki kalınlık: 11.8 mm
YENİ CAMLAR (1.74 indeks camlar takılmış)
- Camların dikey boyutu: 34 mm
- Montaj yüksekliği: 25 mm (Dikey des. 8 mm yukarı)
- Optik merkez-şakak tarafındaki uc nokta arası: 35 mm
- Bu noktadaki kalınlık: 13.4 mm
Yukarıda soldaki detaylar, müşterinin eski gözlüğüne aittir. Sağdaki detaylar da yeni gözlük için ilk üretilen camlara aittir. Eski ve yeni gözlüklerin ekartmanları aynı olmasına rağmen aralarında 3 belirgin fark vardır:
- Eski çerçevenin cam şekli daha hafif yuvarlak hatlara sahip idi.
- Eski çerçevenin camlarının “B” boyutu (dikey boyutu) daha kısa idi. (34 mm’ye karşı 32 mm)
- Yeni gözlükte camlar yukarı yönde çok fazla (8 mm) desantre edildiğinden , optik merkezlerle camların şakak tarafındaki uc nokta arasındaki mesafe, eski camların merkezleri ile camların şakak tarafındaki uc nokta arasındaki mesafeden 4 mm daha fazla oldu.
Yukarıdaki farklar nedeniyle 1.74 indeks olan yeni camların şakak tarafındaki kenar kalınlığının 1.67 indeks olan eski camlardan daha fazla olması kaçınılmazdı. Biliyorum ki birçok optikçi yukarıdaki sonuç karşısında şaşkınlık içerisindedir. Bu sonucun elde edilmesinin en önemli nedeni, yeni camların çok fazla desantre edilmesidir.
Camlar konkav değil de konveks olsa idi durum ne olacaktı acaba? Böyle bir durumda eski gözlükler için 62 mm çapında 1.67 indeks camlar yeterli olurken yeni gözlükler için 70 mm çapında 1.74 indeks camlara ihtiyaç olacaktı.
Eski çerçeveye takılacak 1.67 indeks +13.00 camların merkez kalınlığı: 10.62 mm iken,
Yeni çerçeveye takılacak 1.74 indeks +13.00 camların merkez kalınlığı: 12.42 mm olacaktı!
Gözlükçü -13.00 Sferik 1.74 indeks camları neden yukarı yönde 8 mm desantre yapmıştı? Bu gerekli miydi? Gözlükçü camların optik merkezlerini pupilla merkezleri karşısına gelecek şekilde monte etmiş! Böyle bir montajda camların daha verimli olacağını tahmin etmiş. Fakat montajın bu şekilde yapılması gerekli miydi veya doğru olan bu muydu? Eğer çerçevenin pantoskopik açısı 0 (sıfır) derece idiyse ve bu gözlükler sadece Uzak için kullanılacaksa (kişi yakın mesafede bu gözlüğü kullanmıyacaksa) o zaman bu montajın doğru yapıldığını farzedebiliriz. Fakat pantoskopik açı gerçekten “sıfır” derece miydi? Presbiyop olmayan kullanıcının yakın mesafede kullanmak için optik merkezleri aşağı yönde desantre edilmiş -13.00 Diyoptri ikinci bir gözlüğü mü vardı? Bence her iki sorunun da cevabı “hayır” dır. Fakat kullanıcıyı görmediğim için bu konuda %100 emin olamıyorum.
Eğer bu gözlük hatalı olarak yapılmışsa, o zaman doğru montaj nasıl olmalıdır? Optimum görüş konforuna ek olarak camların kenar kalınlıkları nasıl daha ince olabilirdi? Bu konuda iki seçeneğimiz vardır:
1- Çerçeve değişimi yaparak.
a. Cam boyutu 54’ün altında, DBL boyutu da 18’in altında olan birçok çerçeveye takılan -13.00 camların kenar kalınlığı daha az olacaktır.
b. Keskin köşeli çerçevelere takılan camların kenar kalınlığı daha fazla olur. Cam şeklinin daha yuvarlak hatlara sahip olması, kenar kalınlığını azaltacaktır.
c. Dikey boyutu daha az olan çerçevelere takılan camlar daha ince olur.
d. Diğer önemli husus da, çerçevenin yüzde çok düşük olarak durmamasıdır. Yukarı desantrasyon ne kadar az olursa camların şakak tarafındaki uc noktadaki kalınlığı daha az olacaktır.
2-Kullanıcı aynı çerçeve üzerinde ısrarcı ise.
Tek odaklı camların montajında, optimum görüş kalitesi için camın optik aksının, gözün rotasyon merkezinden geçmesini sağlamak gerekmektedir. Bu durumun dikey yönde sağlanabilmesi için camların, pantoskopik açının her derecesi için ortalama 0.5 mm. aşağı yönde desantre edilmesi gerekmektedir. Örneğin pantoskopik açı 10 derece ise, dikey yöndeki aşağı desantrasyon 5 mm olmalıdır. Bu kural uzak, yakın ve sürekli olarak kullanılan tüm tek odaklı camların montajı için geçerlidir. Montaj bu şekilde yapıldığı zaman (Montaj yüksekliği 20 mm olduğunda) 1.74 indeks camın şakak tarafındaki uc noktadaki kalınlığı 11.5 mm olacaktır- neredeyse 1.67 indeks eski camın kalınlığında. Lütfen aşağıdaki detaylara bakınız.
ESKİ CAMLAR (1.67 indeks camlar takılmış)
- Camların dikey boyutu: 32 mm
- Montaj yüksekliği: 18 mm (Dikey des. 2 mm yukarı)
- Optik merkez-şakak tarafındaki uc nokta arası: 31 mm
- Bu noktadaki kalınlık: 11.8 mm
YENİ CAMLAR (1.74 indeks camlar takılmış)
- Camların dikey boyutu: 34 mm
- Montaj yüksekliği: 20 mm (Dikey des. 3 mm yukarı)
- Optik merkez-şakak tarafındaki uc nokta arası: 32.5 mm
- Bu noktadaki kalınlık: 11.5 mm
Bu örnekten çıkaracağımız sonuç şudur:
Daha ince camlar için:
- Cam şeklinin daha yuvarlak hatlara sahip olması gerekmektedir.
- Camlarının “B” boyutu (dikey boyutu) fazla büyük olmamalıdır.
- Fazla dikey desentrasyona ihtiyaç olmayan çerçeveler tercih edilmelidir.
Kaynak: Akay Optik arşiv