Uzun bir kışın ardından baharın ve arkasından gelen yazın o sıcak yüzüyle tanışmak soğuk günlerden sonra ilaç gibi geliyor insana. Kışın verdiği rehavet duygusu ortadan kalkmaya başlıyor, daha bir enerjik hissediyoruz kendimizi.
Baharın ve yazın insan üzerindeki motive edici özelliği tartışılmaz niteliktedir. Genel olarak bütün kadınlar, erkekler ve özellikle de çocuklar baharın ve hemen sonrasında gelen yazın gelişini iple çekeriz.
Çoğumuzda kışın iç karartan havasından ve bu havanın yaşattığı olumsuz ruh halinden baharın güzel ışıklarıyla arınacağımız hissi oldukça hâkimdir. Kış aylarında ışık açısından mahrumiyet yaşadığımız için ışığın verdiği o rahatlatıcı etkiyi pek alamayız. Kendimizi yiyeceklerle mutlu etmeye çalışır, çikolata yeme alışkanlığımıza yeni bir ivme katarız. Bunlar da sonrasında bizlere fazla kilo olarak geri döner maalesef. Oysa baharın ve yazın o sıcak yüzü ve güzel ışığı bizim bambaşka ve heyecanlı ruh hallerine girmemize vesile olur. Yeni umutlar besleyerek, yeni hayaller kurarak gerçekleşmesi için de daha çok çaba sarf ederiz. Kendimizi daha huzurlu ve mutlu hissetmemiz, baharın ve yazın bize yaşattığı belki de en yadsınamaz tarafıdır.
Bahar her açıdan huzur veriyor insana. Ülkemiz coğrafyasında ve diğer Türk toplumlarında bahar ve yaz bir bayram havası gibi düşünüldüğünden iki güzel bayramla selamlıyor bizleri. Baharı ilk olarak Nevruz ile karşılıyor ve bu güzel bahar bayramını hakkıyla kutlamaya çalışıyoruz. Hemen arkasından gelen yaz mevsiminin başlangıcını simgeleyen Hıdırellez ise içimizdeki coşkunun artmasına sebep oluyor ve yaza enerjik bir başlangıç yapmamıza vesile oluyor.
Hıdırellez mevsimlik bir bayram olmakla beraber Türk dünyasında kutlanması daha yaygındır. Anlamı itibariyle, Hızır ve İlyas Peygamberlerin yeryüzünde buluşmalarını ifade eder. Bu çerçevede Miladi takvime göre her yıl 6 Mayıs (Rumi Takvime göre 23 Nisan da kutlanır) Hıdrellez Bayramı olarak kutlanır. Yazın başlangıcını simgeleyen Hıdırellez'in kapsadığı döneme de (6 Mayıs-04 Kasım) Hızır Günleri ismi verilir. Hıdırellez bu Hızır Günleri'nin ilk günü olarak kabul edilir. 8 Kasım 5 Mayıs aralığını kaplayan günler de 'Kasım Günleri' ismiyle anılır ve kış mevsimini simgeler.
Hıdırellez çok geniş bir coğrafyada kutlanmaktadır. Türk toplumlarında birlik ve beraberlik açısından oldukça önemli bir anlam taşınmaktadır. Tarihi hakkında çeşitli rivayetler vardır. Hıdırellez'i tek bir kültürün özelliği olarak adlandırmak yanlış bir ifade olacaktır. Hıdırellez'in kökeninin, kimi rivayetlere göre İslamiyet öncesindeki Orta Asya Türk kültürü ve inançlarına dayandığı söylenmektedir. Bazı rivayetler ise Mezopotamya ve Anadolu kültürlerine daha yakın olduğu yönündedir. Zaten yazın gelişi ve doğanın canlanmasının yarattığı mutluluk ilk çağlardan itibaren Anadolu, Balkanlar, İran, Mezopotamya ve Doğu Akdeniz ülkelerinde farklı şekillerde kutlanmaktadır.
Hızır günlerinin ilk günü olan 6 Mayıs'ta Hıdırellez çeşitli ritüeller ve kutlamalarla karşılanır. Yöreye göre bu kutlamalar çeşitlilik gösterir. Her ilin hatta her yörenin farklı kutlamaları gözlemlenmektedir. Genel olarak kutlamalara ilişkin yapılanlar şöyledir:
1 – Kırlara çıkıp, şenlikler düzenlenmesi,
2 – Akraba ziyaretlerinin yapılması ve hediyeleşmek,
3 – Ateş yakılıp üzerinden atlanması,
4 – Kabir ziyaretleri, kurban kesilmesi, tutulan dilekler ve dualar,
5 – Baht açıklığı için tutulan dilekler,
6 – Bolluk ve bereket için yapılan etkinlikler,
7 – Bazı toplumsal alanlara isim verme,
8 – Temizlik yapılması ve o güne özel giyinme geleneği,
9 – Hızır Baba inancına yönelik yapılan etkinlikler,
Hıdırellez, kutlandığı her coğrafyada ve toplumda genel olarak kırlara, yeşillik alanlara, piknik yerlerine ve nehir akarsu kenarlarına gidilerek kutlanır. Bu yerlere Hıdırlık ismi verildiği de olur. Ayrıca Hıdırellez' in en büyük simgesi kuşkusuz ateş yakılıp üzerinden atlanmasıdır. Ülkemizde de en yaygın kutlama şekli kırlara çıkma ve ateş üzerinden atlama geleneğidir. Diğer Türk toplumları; Azerbaycan, Makedonya, Türkmenistan, Kırgızistan, Kazakistan ev Bosna Hersek gibi ülkelerde de benzer adetler görülür. Bunlarla beraber, diğer geleneklerde yapılış şekilleri itibariyle farklılık gösterse de her toplum kendi kültürüne göre bu örf adetleri yaşatmaya çalışır.
Hıdırellez günü yapılan şenlikler ve kutlamaların yanı sıra, Hıdırellez gecesi de ayrı bir heyecanla kutlanır. 6 Mayıs gecesi Hızır'ın geleceğine inanıldığından bazı adetler yapılır. Dokunduğu her şeye bereket vereceğine inanılır. Cüzdanların, ambar ve kilerlerin, mutfaktaki gıda kaplarının ağızları açık bırakılır. Dilekler tutulur, dualar edilir. Ülkemizde Hızır'ın dokunduğunda gerçekleşeceğine inanılan bazı inançlar yaygındır. Bunlardan bazıları;
*Allah'a inanan gönlü temiz insanlara yardım edeceği düşünülür.
*Dokunduğu yerlere bolluk ve bereket getirir.
*Hastalara şifa, derdi olanlara derman vereceğine inanılır.
*İnsanların güçlenmesini, doğal hayatın canlanışını ifade eder.
*Kısmet açtığı ve şans getirdiği inancı yaygındır.
*Olağan üstü olayların olması beklenir.
Önce bahar, sonra yaz ile ışığın en güzel tılsımlarını içimizde hissetmek ümidiyle. Güzel ve ışıklı günlerde kalın hep...
Sevgilerle...
Melek Sakaloğlu