İnternette Online Kontak Lens Satışının Serbest Bırakılma Konusu yine Gündemde!
“5193 Sayılı Optisyenlik Hakkında Kanun” doğrultusunda kontak lens satış yetkisinin optik müesseselere verilmesi akabinde, 2004 yılında kurulan firmamız Opak Lens A.Ş, 1964 senesinden bu yana optik sektöründe hizmet veren bir şirketler grubunun üyesidir.
Türkiye’de bulunan 6164 optik mağazanın % 87’sine hizmet sunan şirketimiz, Türkiye’de satışa sunulmakta olan, Alcon, Bausch & Lomb, Cihan Medikal, Cooper Vision, Johnson & Johnson, VSY ve Zeiss gibi üreticilere ait tüm marka kontak lenslerin dağıtımını, yüksek stok oranları ve hızlı teslimat garantisiyle, 23 şehirde bulunan 34 deposu aracılığıyla, optik mağazalara ulaştıran Türkiye’nin en büyük kontak lens deposudur.
Ticari olarak bu büyüklüğe sahip olmamız beraberinde, sektöre dair birtakım sorumlulukların yükünü taşımayı da beraberinde getirmektedir.
Güncel olarak, internet ortamında online olarak tabir edilen yöntemle kontak lens satışı faaliyetinin serbest hale getirilmesi için birtakım mevzuat çalışmalarının Sağlık Bakanlığı nezdinde yürütüldüğüne ilişkin duyumların artması üzerine, bu konu hakkında optisyenlik müesseselerini ve sektörle alakadar olan Sivil Toplum Kuruluşlarını da bilgilendirme zarureti hissettik.
Hukuki dilde mer’i mevzuat özetle şu şekildedir:
“Optisyenlik Müesseseleri Hakkında Yönetmelik”te, “Yasaklar”ın düzenlendiği 25. Mad. hükmü ile;
- Reçetesiz kontak lens satışı, ( ‘a’ fıkrası )
- Optisyenlerin başka bir unvan kullanmaları, ( ‘d’ fıkrası )
- Optisyenlik mesleğini icra etme hak ve yetkisini haiz olanların, birden fazla müessesenin mesul müdürlük görevini üstlenmeleri, ( ‘e’ fıkrası )
- Müessese dışındaki bir atölyede numaralı gözlük camı montajı yapılması, (‘k’ fıkrası) yasaklanmıştır.
Ancak, bugün internet ortamında reçete olmaksızın birtakım internet sitelerinden online olarak tabir edilen yöntem ile anında numaralı kontak lens satın almak mümkündür.
Ayrıca, bu işlemi yapan bazı optisyenler kendi unvanları dışındaki başka unvanları, internet sitelerinde kullanmaya devam etmektedirler.
Hattı zatında, internet sitesinin bir optisyenlik müessesesi gibi kabul görmesi mümkün değildir. Hal böyle iken yönetmeliğin 14. madde hükmü ile düzenleme altına alınan “Müessesede mesul müdürün bulunması” zorunluluğunun da gerçekleşmesi ve bunun denetimi de mümkün değildir.
Kaldı ki, bir an için internet sitesini müessese olarak kabul etsek dahi bu durumda da otomatik olarak, “Optisyenlik mesleğini icra etme hak ve yetkisini haiz olanların, birden fazla müessesenin mesul müdürlük görevini üstlenmelerinin yasak olması” hükmü de ihlal edilmiş olacaktır.
Buradan hareketle, yönetmeliğin “Müessese dışındaki bir atölyede numaralı gözlük camı montajı yapılmasının yasaklandığı” ‘k’ fıkrası da direkt olarak ihlal edilmiş olmaktadır. Şöyle ki, her ne kadar, bu fıkra numaralı gözlük camı için düzenlenmiş olsa da hükmün geniş yorumlanması ile aynı durumun kontak lens için de geçerli olması gerektiği sonucu ortaya çıkacaktır.
Mevzuat karşısında sakıncalı olmasının ötesinde bu durumun, birinci maddesi “…fertlerin ve toplumun sağlığını korumak üzere…” ibaresiyle başlayan “Optisyenlik Hakkında Kanun”un öncelik olarak belirlediği göz sağlığı gerekçesine de aykırı olduğu izahtan varestedir.
Günümüzde e-ticaret tamamen ticari bir olgudur ve birçok ürünün satışı ve pazarlanması için internet gerçekten önemli bir mecradır. Bu noktada, herhangi bir ticari ürün olarak niteleyemeyeceğimiz kontak lensi ayrıştırmak zorundayız. Zira kontak lens gözün korneasına yerleştirilen tıbbi bir cihazdır. Dolayısıyla bir sağlık ürünüdür. Her nasıl ilaçların internetten satışı yapılamıyorsa, gözün korneasına yerleştirilen kontak lensin de internetten satışı yapılmamalıdır.
İnternet üzerinden online kontak lens satışının sağlık yönünden birçok sakıncası bulunmaktadır. Bu web sitelerinin, optisyenlik müesseseleri gibi Sağlık Bakanlığı tarafından denetlen(e)memektedir (O kadar ki yasal olmamasına rağmen bu siteler 11 yıldır faaliyetlerine devam etmektedir. ) Yineleyeceğimiz üzere, uzman hekim reçetesi ile satışının yapılması gerekirken bu yolla rahatça reçetesiz de satılabilmesinin yanında, daha da tehlikeli olarak; her türlü sahte, kaçak, süresi geçmiş ürünün bu kanalla satışı mümkündür.
Ticari kazanç uğruna, insanların sağlığından taviz verilmesi, sonradan geri dönülmesi çok güç hatta imkansız olan, sonuçlar doğurma ihtimalini de beraberinde getirecektir.
Bugün Avrupa’da birçok ülke, internet üzerinden online kontak lens satışının serbest bırakılmasının pişmanlığını yaşamaktadır. Bu konuda yapılan birçok sağlık yayınına ve girişime rağmen, bu ülkeler için geri dönüş mümkün olamamaktadır. Kontak lensin internetten satışında olduğu gibi, okuma gözlüğünü de kolayca internetten, tüm mağazalardan temin eden Avrupa halkının, bu ürünleri göz doktoruna muayene olmaksızın temin etmesi nedeniyle birçok sıkıntı yaşanmaktadır.
Uygulamada en çok karşılaşılan rahatsızlıkların başında göz tansiyonu muayenesi olmadan kolayca temin edilen ürün yüzünden, görme ve göz kaybının yaşanması gelmektedir.
Ortada yaşanmış bir tecrübe varken, aynı ticari yaklaşımla internet üzerinden kontak lens satışının ülkemizde de serbest bırakılması halinde, eğitim seviyesinin Avrupa’ya oranla ne derece düşük olduğu da göz önüne alındığında, riskin daha büyük olacağını tahmin etmek zor olmayacaktır.
Kontak lenslerin, gözlük camlarından farklı olarak doğrudan göze tatbik edilmesi göz önüne alındığında, bu ürünlerin doğru kişi eliyle ve bilinçli olarak sunulmaması halinde, bunun insan sağlığı üzerinde meydana getirebileceği olumsuz etkiler tartışılmaz bir gerçektir.
Bugün ülkemizde bu ürünlerin Sağlık Bakanlığı denetimi altında bulunması toplumumuzun ve fertlerin göz sağlığının yararınadır. Cezalar düşük ve etkin olmayabilir, (önümüzdeki dönemde bu konu ile ilgili kalıcı çözüme yönelik caydırıcı yaptırımların Sağlık Bakanlığı tarafından hayata geçirilmesini ayrıca temenni ediyoruz) ama yine de denetimin olduğu bir alan olması en azından tehditin büyümemesi yönünden caydırıcı olmaktadır.
Optisyenlik müesseselerinde satışı yapılan ürünler Sağlık Bakanlığı’nın iznine tabi olup, her an denetlenme imkanına sahiptir. Oysaki özellikle internet ortamında optisyenlik unvanına sahip olmayan kişilerce bile bunun ticareti halen yapılmakta olup, bu ticaretin denetlenmesi ve kontrol altına alınmasının bugüne kadar gelen süreçte pek de gerçekleştirilemediği, bununla mücadele adına, özel ve resmi kişilerce yapılan başvuruların sonuçsuz kalması ile kendisini göstermiştir.
Konuya ilişkin, T.C. Sağlık Bakanlığı ve Bakanlığın taşra teşkilatı nezdinde yapmış olduğumuz birçok başvuruya ve yapılan denetimlere rağmen yönetmeliğe aykırı davranmakta olan bu kişiler hukuk ve Sağlık Bakanlığı'nın Yönetmeliklerini tanımamaktadır. Sunulmuş olan şikayet dilekçelerine konu internet siteleri üzerinden halen online yani anında numaralı lens satışı yapılmaya devam etmektedir.
Söz konusu internet siteleri hakkında denetimlerin gerçekleştirilmesine, ilgili kişilerin birtakım müeyyidelere tabi tutulmalarına rağmen, halen bugün internet ortamında anında (online) kontak lens satışının yapılmaya devam ettiği görülmekte, tatbik edilen cezaların yetersiz kaldığı gözlenmektedir.
Bu durum ayrıca, hukuka uyarak internet ortamında online yani anında satış yapmayan optisyenlik müesseseleri aleyhine de büyük bir haksız rekabet olarak da sonuç doğurmaktadır.
Hukuka aykırı faaliyet gösteren bu kişiler, internet ortamında yapmış oldukları bu ticaret sonucunda büyük bir maddi haksız kazanç sağlamakta, bunun yanında müessesini hukuka uygun işleten kişiler ise büyük maddi kayıplara uğramaktadırlar.
Tespitlerimize göre, yılda yaklaşık 170 bin kişi internetten online kontak lens satın almaktadır. Bunun optisyenlik müesseselerine yıllık bazda uğrattığı ciro kaybı toplam 33 Milyon Türk Lirası’dır. Çok basit bir hesapla Türkiye’de 6000 civarında optik mağaza olduğuna göre ortalama her bir optisyenlik müessesesine düşen yıllık ciro kaybı 5.500,00- TL’dır.
İnternette, herhangi bir arama motorundan “Lens” kavramı ile arama yapıldığında rahatlıkla aynı sitelerin faal olduğu görülecektir.
Cezaların yükseltilmesi, kanundaki yasa maddesinin daha net şekilde internet ortamında online olarak tabir edilen yöntemle kontak lens satışı faaliyetini kısıtlar hale getirmesi konularında görüşmeler sürerken, serbest hale getirilmesi için birtakım mevzuat çalışmalarının hareketlenmeye başlamış olması karşısında oftalmoloji ve optisyenlik gibi sağlık mesleği mensuplarının sorumluluk bilinciyle ve işbirliği içinde hareket etmelerini oldukça önemsemekteyiz.
Öncelikle kamu sağlığı, sonrasında da ülkemizde her türlü denetime açık 6000’i aşkın optik müessesenin aleyhine haksız kazanç elde edilmesinin önlenmesi kaygısıyla yapmış olduğumuz bu mücadelede, müeyyidelerin yetersizliğinden dem vururken; gelinen nokta itibariyle internetten online olarak kontak lens satışı yapılmasının serbest hale getirilmesine yönelik mevzuat çalışmalarını anlamlandırmada güçlük çekmekteyiz!
Bu noktada bilinmesini isteriz ki Türkiye’nin en geniş ürün çeşidiyle, en yaygın kontak lens dağıtım ağına sahip olan şirketimiz Opak Lens, internette online kontak lens satışının serbest bırakılması halinde bundan en büyük ticari kazanımı sağlayacak olan firmadır. Buna rağmen şirketimizin bugün bu uygulamaya geçişin karşısında durması ve bu konuda en çok mücadele veren şirket olmasının nedeni, toplumun ve fertlerin göz sağlığının önde tutulması etiğine olan bağlılığından kaynaklanmaktadır!
Ayrıca,kontak lensin internetten satışının yasal hale gelmesi halinde, ileride aynı statüde olan gözlük çerçevelerinin ve gözlük camlarının da internetten online satışına yol açılmış olacaktır.
Biraz daha ileriye bakarsak, satacak ürün bulamayan ve sermayesi kısıtlı olup ayakta kalmaya çalışan yerli sermayeli optisyenlik müesseselerinin azalmasına hatta yok olmasına kadar gidecek bir sürecin başlangıcı olacaktır.
Yaptığımız değerlendirmeler sonucunda, suiistimale son derece açık olan, internet üzerinden kontak lens satışı faaliyetine ilişkin olarak, sektörümüzün duyarlı, sağlığa öncelik veren optisyenlik müesseselerinin ve Sivil Toplum Kuruluşlarının da bizlerle aynı kaygıyı paylaştığı düşüncesiyle, bu açık mektup kaleme alınmıştır.
Bilgilerinize sunarım.
Saygılarımla,
H. Erol HARBİ
Opak Lens San ve Tic. A.Ş.
Yönetim Kurulu Başkanı