Prizmatik Gözlük Camı Nedir ve Ne Amaçla Kullanılır?
Türkiye’de Optikçilerin, ölçümlerinden, siparişlerinden ve montajından en çok tedirgin oldukları camlar çoğunlukla Prizmatik camlardır. Bu camlar nedense birçok gözlükçü için bir bilinmeyendir. Yeni bir gözlük yaptırabilmek için, reçetesi olmadığından eski gözlüğünü ölçtürmek maksadıyle gözlükçüye veren ve bu esnada “lütfen dikkatli ölçünüz, camlarım prizmatiktir” diyen hastalar genellikle yeni bir muayene için doktora yönlendirilmektedir. Birçok gözlükçü camların prizmatik gücünü ve taban yönünü doğru olarak ölçemeyeceğine inandığı için böyle davranmaktadır.
Prizmatik camlar, genellikle binoküler görüş elde etmek için göz kaslarının işlevlerini yerine getiremediği durumlarda kullanılmaktadır. Nystagmus, Disleksi, Otizm ve Down’s Sendromu gibi durumlarda da bazen prizmatik camlar kullanılmaktadır. Taban yönleri farklı olabilen bu durumlar bizim konumuz dışındadır. Bu durumlarda her iki göze aynı yönde ( yatayda bir göze taban içe prizma verilirken, diğer göze de aynı güçte taban dışa veya dikeyde her iki göze aynı değerde ve aynı yönde) prizma verilebildiğini de biliyoruz. Biz burada sadece binoküler görüş elde etmek için Heterophoria durumlarında kullanılan prizmatik camları ve onların montaj kurallarını inceliyeceğiz.
Muayene metodları ile izole edilen iki göz sonsuza baktığı zaman bakış aksları birbirine paralel ise, bu kişi ortoforiktir. İdeal olan budur. Fakat göz muayenesi için göz hekimlerini ziyaret eden hastaların çok büyük kısmında 2 Diyoptriye kadar Esophoria (İçe meyil) veya Exophoria (dışa meyil) ve daha küçük miktarlarda dikey “phoria” görülmektedir. Miyopi ve hipermetropinin düzeltilmesi neticesinde bu boyuttaki küçük kusurlar göz kasları tarafından genellikle kompanse edilmekte ve sorun yaşanmamaktadır. Esophoria, exophoria ve dikey yöndeki kaymalar kompanse edilemediği zaman, genellikle yapılan, kişiye prizmatik camların verilmesidir.
Prizmatik cam, üzerine gelen ışığı tabanına doğru kırar. Camlar sipariş edilirken taban yönünün üretici firmaya bildirilmesi gerekmektedir. İstenilen prizmatik etkinin oluşması için montajın titizlikle yapılması şarttır. Üretici cam firması tarafından markürlenen montaj noktası aynen progresif cam montajındaki gibi, sağ ve sol olarak hassas bir şekilde pupillaların karşısına yerleştirilmelidir. Prizmatik camlarda tüm aberasyonların artması nedeniyle görüntü kalitesi belirgin olarak düşmektedir. Prizma gücü arttıkça görüntü kalitesi daha fazla düşmektedir.
Prizma taban yönleri:
Göz hekimi Taban yönünü, “İçeri”, “Dışarı”, “Yukarı” ve “Aşağı” olarak belirtir. Ayrıca prizma taban yönleri çapraz olarak da verilebilir. Çapraz yönlerdeki prizmatik camların montajında 360 derecelik şema kullanılır. Prizmatik cam uygulamasında bazı kurallar vardır. Binoküler görüşü sağlamak için kullanılan camlarda hiçbir zaman her iki göze birden TABAN YUKARI veya TABAN AŞAĞI prizma verilmez. Ayrıca iki göze birden yatay prizma verilmişse mutlaka iki taraf da TABAN İÇERİ veya TABAN DIŞARI olmalıdır. Her iki gözde Taban YUKARI prizmanın yönü 360 derecelik şemada 90 derece ile gösterilir. Taban AŞAĞI prizma yönü de 360 derecelik şemada her iki göz için 270 yönüdür. Fakat yatay yönlü prizmalarda Sağ gözde Taban İÇERİ 0 ile belirtilirken Taban DIŞARI 180 ile belirtilir. Sol gözdeki yatay prizma yönleri sağ gözün tam tersi olup Sol gözde Taban İÇERİ prizma yönü 180 ve Taban DIŞARI prizma yönü de 0 derece olarak ifade edilir.
Toplam prizmanın sağ ve sol cama bölünmesi:
Ortoptik tedavi için verilen prizmatik camların gayesi, binoküler görüşü sağlamaktır. Tek gözü olan bir kişiye bu maksatla prizmatik cam verilmez. Bundan da anlaşılacağı gibi ortoptik tedavide iki göz birden ele alınır. Doktor önce gereken toplam prizma ihtiyacını tespit eder. Genelde toplam prizma değeri iki cama bölünür. Fakat birçok kez sağ ve sol gözlerdeki görüş keskinliğindeki farklılıklardan dolayı doktor prizmaları eşit olarak bölmeyebilir, bazen de tüm prizmatik değeri sadece bir göze verir. Prizmatik camlar yarattıkları deformasyon nedeniyle görüş keskinliğini azalttıklarından, göz doktorları birçok kez prizmanın tümünü veya büyük kısmını “dominant” olmayan göze verirler. Toplam prizmanın gözler arasında aşağıdaki şekilde bölünmesi teorik olarak mümkündür. Fakat kararın mutlaka uzman doktor tarafından verilmesi gerekmektedir.
Bazı örnekler:
RE.3.00D Taban Yukarı
LE. 3.00 D Taban Aşağı
Diğer olası alternatifler:
RE. 6.00DTabanYukarı
LE. Prizma yok
RE.Prizmayok LE. 6.00 D Taban Aşağı
RE.2.00DTabanYukarı LE. 4.00 D Taban Aşağı vs.
Tek göz için verilen çok yüksek güçteki prizmatik camların teknik nedenlerden dolayı üretilememesi durumunda prizmatik gücün bir miktarı diğer cama aktarılabilir. Fakat bu, ancak muayeneyi yapan doktorun onayı ile yapılmalıdır.
Tek odaklı ve çok odaklı camlar prizmatik olarak üretilebildiği gibi, prizmatik reçeteler “Fresnel” prizmaları ile de yapılabilir.
Kaynak: Akay Optik arşiv