Şaşılık Nedir?

Şaşılık, gözlerin hizasız olduğu bir durumdur. Bir ekip olarak birlikte çalışmak yerine, bir göz içe, dışa, yukarı veya aşağı doğru dönebilir. Bu hizasızlık, özellikle ergenlerde ve genç yetişkinlerde önemli görme sorunlarına ve duygusal sıkıntıya neden olabilir.

Yanlış hizalama her zaman fark edilebilir olabilir veya gelip gidebilir. Bir göz düz öne bakarken diğeri içe, dışa, yukarı veya aşağı doğru dönebilir. Dönen göz bazen düzleşebilir ve düz göz dönebilir.

Genellikle, gözleri çevreleyen kaslar birlikte çalışır ve böylece her iki göz aynı anda aynı yöne bakar. Kas koordinasyonundaki herhangi bir bozukluk şaşılığa neden olur ve sonuç olarak her göz aynı anda farklı nesnelere odaklanabilir. Beyin her gözden iki farklı görüntü alır ve bu da karışıklığa yol açabilir.

Şaşılığın farklı tipleri, gözün döndüğü yöne göre isimlendirilir:

• Ezotropya: Bir veya her iki gözün buruna doğru içe dönmesi
• Ekzotropya: Bir veya her iki gözün kulağa doğru dışarıya dönmesi
• Hipertropi: Bir göz hizasından çıkarak yukarı doğru hareket eder
• Hipotropya: Bir göz hizasından çıkarak aşağı doğru hareket eder

Şaşılığa ne sebep olur?

Şaşılığa neyin sebep olduğu bilinmemektedir. Birçok vakada hastalık ailelerde görülür, ancak genetik tek faktör değildir. Şaşılık travma veya felç nedeniyle de gelişebilir.

Şaşılık çoğunlukla erken çocukluk döneminde başlar. Yetişkin şaşılığı, çocukluk çağı şaşılığının kalıntısı olabilir veya durum yetişkinlikte gelişir.
 

Diyabet, tiroid hastalığı, myastenia gravis, beyin tümörü, kafa travması ve felç gibi bazı tıbbi durumlar, bu hastalığın yaşamın ilerleyen dönemlerinde gelişme riskini artırabilir.
 

Bu göz hizalama bozukluğu, göz dışı kaslardaki sorunlardan, körlükten, gözdeki mekanik sorunlardan veya yaşamın erken dönemlerinde bir gözde görme engelinden kaynaklanabilir.

Hipermetropi (uzağı görememe) de şaşılığın bir nedenidir. İleri derecede hipermetropisi olan çocuklar odaklanmaya çalıştıklarında, bir görüntüyü odaklamak için gözleri içeriye doğru kayabilir.

Şaşılık riski kimlerde yüksektir?

Çocuklar genellikle bu rahatsızlıkla doğarlar, ancak çocuklukta veya yetişkinlikte de gelişebilir. Erken müdahale çok önemlidir çünkü çocuklarda tedavi edilmeyen şaşılık, gözlükle bile düşük görme keskinliği veya gözleri birlikte kullanma yeteneği gibi kalıcı görme sorunlarına yol açabilir.

Uzmanlar "Şaşılık, çocuklukta hiç tedavi edilmediği veya yaş veya travma nedeniyle daha sonra geliştiği için yetişkinliğe kadar devam edebilir," diyor. "Yeni şaşılığı olan yetişkinler genellikle çift görme yaşarlar."

Şaşılık Tanısı

Şaşılık tanısı gözlerin detaylı muayenesi ile yapılır. Kornea ışık refleksi, örtü veya örtülme testi, retina muayenesi, standart oftalmik muayene ve görme keskinliği gibi göz testleri gözlerin ne kadar hizasız olduğunu belirleyebilir. Nörolojik muayene de yapılabilir.

Görme Keskinliği Testi: Bu testte, sizden 4 ila 6 metre uzağa yerleştirilen bir grafikteki (Snellen grafiği) veya karttaki harfleri okumanız istenecektir. Bu, doktorun en küçük nesneleri bile görebilme yeteneğinizi değerlendirmesini sağlar.

Standart Göz Muayenesi: Gözlerinizin koordinasyonunu ve sağlığını incelemek için yapılan bir dizi testi içerir.
 

Gözün iç kısımlarının detaylı bir şekilde incelenmesi de dahil olmak üzere tam bir göz muayenesinden sonra, göz doktoru uygun optik, tıbbi veya cerrahi tedaviyi önerebilir.

Şaşılığın Evreleri

Şaşılıkta olduğu gibi bir gözün kayması durumunda beyne iki farklı görüntü gönderilir.
 

Küçük bir çocukta beyin, hizasız gözün görüntüsünü görmezden gelmeyi öğrenir ve yalnızca düz veya en iyi gören gözün görüntüsünü görür. Bu, derinlik algısı ve iki gözle görme kaybına neden olur.
 

Şaşılık gelişen yetişkinlerde genellikle çift görme görülür, çünkü beyin zaten her iki gözden de görüntü almaya alışmıştır ve dönen gözden gelen görüntüyü görmezden gelemez.

Tedavi seçenekleri nelerdir?

Çocukluk çağında veya erişkin dönemde tespit edilen her hastalığın tedavisi mümkündür.

"Çocukken sürekli şaşılığınız varsa, şaşı olan göz normal görme keskinliğini geliştirmez," diyor Young. "Bu keskinlik kaybına ambliyopi denir ve yalnızca çocuklukta tedavi edilebilir."

Şaşılık tedavisi, ciddiyete ve altta yatan nedene bağlıdır. Tedavi seçenekleri şunları içerir:

• Gözlükler: Pek çok çocuk için düzeltici lensler, hipermetropi gibi refraktif hataları gidererek göz hizalamasını önemli ölçüde iyileştirir.
• Cezalandırma terapisi: İyi gözü "cezalandırmak", iyi gözdeki görüntüyü bulanıklaştıran bantlar, göz damlaları veya VR başlıkları kullanmak, şaşı veya zayıf gözün normal görüş geliştirmesine yardımcı olabilir. Şaşı gözün görüşü iyileştikçe, gözün hizalanması da iyileşebilir.
• Ameliyat: Gözlük ve terapi yetersizse cerrahi müdahale gerekebilir. Bu ameliyat, göz kaslarının pozisyonunu veya uzunluğunu değiştirerek göz hizalamasını iyileştirir. Genellikle başarılı olsa da bazı kişiler yaşamları boyunca birden fazla ameliyata ihtiyaç duyabilir.

Şaşılık İçin Cerrahi Olmayan Tedaviler

Şaşılık tedavisi cerrahi olmayan bir tedavi olabilir ve şunları içerebilir:

• Şaşılığın göz kaslarının aşırı aktif olmasından kaynaklandığı durumlarda botulinum toksin (Botox) enjeksiyonları
• Göz kası egzersizleri gözlerinizi birlikte odaklanmaya alıştırmaya yardımcı olur. Bu egzersizler genellikle yakınsama yetersizliğini tedavi etmek için kullanılır
• Prizma içeren gözlükler
• Ambliyop gözde görmeyi iyileştirmek için sağlam gözün kapatılması veya bantlanması sıklıkla gereklidir

Şaşılık Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Birden fazla girdi nedeniyle beyin, zayıf gözün gördüğü görüntüleri tanıyamaz. Şaşılık, tedavi edilmezse, o gözde görme kaybına, ambliyopi veya "tembel göz" adı verilen bir duruma yol açabilir.
 

Şaşılığı olan bir bireyde göz yorgunluğu, çift görme, üst üste binen veya bulanık görüntüler, göz çevresinde çekilme hissi, okuma zorluğu, derinlik algısı kaybı görülebilir.

Duygusal ve Sosyal Zorlukların Ele Alınması

Şaşılık sadece fiziksel bir durum değildir; aynı zamanda derin psikolojik etkilere de sahip olabilir. Şaşılığı olan çocuklar ve yetişkinler sosyal damgalanma, düşük öz saygı ve sosyal etkileşimlerde zorluklar yaşayabilir.

Uzmanlar "Çocuklar ve genç yetişkinler şaşılığı kabul etmek istediklerinden çok daha fazla içselleştirebilir ve çoğu zaman göz teması kurmayarak veya içine kapanarak bununla başa çıkabilirler" diyor.

Şaşılık spor ve diğer aktiviteleri de etkileyebilir. Birçok çocuk şaşılığa uyum sağlar ve gelişirken, ciddi hizalama bozukluğu olanlar hassas görsel koordinasyon gerektiren sporlara katılmayı zor bulabilir.

Ebeveynler ve bakıcıların şaşılığın duygusal ve sosyal etkisini fark etmeleri önemlidir. Tedaviyi teşvik etmek ve endişeleri gidermek, bir çocuğun özgüvenini ve sosyal etkileşimlerini önemli ölçüde iyileştirebilir. Erken müdahale ve tedavi, normal görsel gelişime izin verebilir, uzun vadeli psikolojik etkileri önleyebilir ve genel yaşam kalitesini iyileştirebilir.

Kaynak: www.healthcare.utah.edu   www.eppingeye.com/about-strabismus