Stok Camlar İle Prizmatik Etki Oluşturulabilir mi?

Stok Camlar İle İstenilen Prizmatik Etki Oluşturulabilir mi?

Evet, bazen oluşturulabilir. Fakat bu işlemin asferik yüzeyli camlarla yapılmaması gerekmektedir. Desantre yöntemi ile istenilen prizmatik etkiyi elde edebilmek, istenilen prizmatik etkinin miktarına, gözlük camının diyoptrik gücüne ve camın çapına bağlıdır. İstenilen prizmatik etki camın diyoptrik gücü ile kıyaslandığında, yüksek olmamalı ve camın çapı, yeterli desantrasyonu yapabilecek kadar büyük olmalıdır.

Desantrasyon yönü ile taban yönünün ilişkisi:

Konveks camlarda desantrasyon yönü, taban yönü ile aynıdır. Yani taban İÇE prizmatik etki elde etmek istiyorsak konveks camları İÇE (yani nazal yönde) desantre etmemiz gerekiyor. Konkav camlarda ise bunun tersi yapılıyor. Taban İÇE prizmatik etki hedeflendiği zaman konkav camlar DIŞA (yani şakak yönünde) desantre edilmelidir. Konveks diyoptrilerde elde edilen dikey prizmatik etkinin taban yönü de desantrasyon yönü ile aynı olup, konkav diyoptrilerde taban yönü ile desantrasyon yönü terstir.

Örneğin konveks camla taban YUKARI prizmatik etki elde etmek istiyorsak desantrasyonu yukarı yönde, konkav camla taban YUKARI prizmatik etki elde etmek istiyorsak da desantrasyonu aşağı yönde yapmamız gerekiyor.

Sferik çekmece camı kullanarak istenilen prizmatik etkinin oluşturulması:

Konunun daha iyi anlaşılabilmesi için sferik birkaç reçete ile örnek vermek istiyorum:

Reçete 1. RE. +4.00 Sph. 2D Taban İçeri

LE. +2.50 Sph. 2D Taban İçeri

Pupilla Mesafesi : 67 mm (RE. 33.5 mm ve LE. 33.5 mm)

Çerçeve Ekartmanı : 50 x 17 = 67 mm (Kullanıcı çerçevenin tam ortasından bakıyor)

Çözüm: Eğer prizmatik etki olmasaydı bu çerçeveyi kurtaran minimum çap 54 mm olacaktı. (50+17=67 mm 67-67 =0 mm. 52+2= 54 mm. Bu hesaplamada çerçevenin çapraz boyutu 52 mm olarak kabul edildi ve ayrıca 2 mm emniyet payı ilave edildi).

İstenilen prizmatik etkiyi elde edebilmek için gerekli desantrasyonu “Prentice” formülünden hesaplıyabiliriz: c= P/F c=Desentrasyon, P=Prizmatik etki, F= Diyoptrik güç

Sağ camdaki desentrasyon = 2/4.0= 0.5 cm= 5 mm İÇE

Sol camdaki desentrasyon = 2/2.5= 0.8 cm= 8 mm İÇE

Camın çapı desantre miktarının iki katı kadar arttığından,

Sağ cam: 54+10 = 64 mm

Sol cam: 54+16 = 70 mm olmalıdır.

Sonuç: 65 ve 70 mm çaplarındaki stok camları kullanıp sağ camı 5 mm ve sol camı da 8 mm İÇE desantre ederek reçetede yazılan prizmatik etkileri elde edebiliriz. Kullanıcı çerçevenin tam ortasından değil de diyelim ki sağ ve solda ikişer mm daha içeriden bakmış olsa , yani pupilla mesafesi 63 mm olsa idi, o zaman sağ cam 7 mm ve sol cam da 10 mm desantre edilecekti. Bu durumda gerekli çaplar sağda 68 mm ve solda da 74 mm olacaktı.

Reçete 2.

RE. -1.00 Sph. 2.00D Taban İÇE

LE. -0.50 Sph. 2.00D Taban İÇE

Pupilla Mesafesi : 67 mm (RE. 33.5 mm ve LE. 33.5 mm)

Çerçeve Ekartmanı : 50 x 17 = 67 mm (Kullanıcı çerçevenin tam ortasından bakıyor

Çözüm: Eğer prizmatik etki istenmemiş olsa idi bu çerçeveyi kurtaran minimum çap , daha önce de hesapladığımız gibi 54 mm olacaktı. İstenilen prizmatik etkiyi sağlayabilmek için gerekli desantrasyon miktarını şöyle hesaplıyabiliriz:

Sağ camdaki desentrasyon = 2/1.0= 2 cm= 20 mm DIŞA

Sol camdaki desentrasyon = 2/0.5= 4 cm= 40 mm DIŞA

İstenilen prizmatik etkiyi desantrasyon yöntemi ile elde edebilmek için gereken çap, desantre miktarının iki katı kadar olacağından,

Sağ cam 54+40 = 94 mm ve

Sol cam 54+80 = 134 mm olmalıdır.

Sonuç: Bu çaplarda cam mevcut olmadığı için istenilen prizmatik etkilerin desantrasyon yöntemi ile prizmatik olmayan camlar kullanılarak elde edilmesi mümkün değildir. Mutlaka prizmatik Rx cam üretimi şarttır. Sipariş edilecek prizmatik camların çapı minimum 54 mm olmalıdır.

Silindirik stok cam kullanarak istenilen prizmatik etkinin oluşturulması:

Reçete silindirik ise istenilen prizmatik etkinin miktarına, gözlük camının diyoptrisine ve camın çapına bağlı olarak silindirik stok çekmece camlarının desantresi ile de istenilen prizmatik etki elde edilebilir. Aksların 90 ve 180 olduğu durumlarda gerekli hesapların yapılması çok zor olmasa da akslar çapraz olduğu zaman karmaşık matematiksel işlemlere ihtiyaç vardır.

Diyoptrisi ve çapı uygun olabilecek silindirik veya sfero- silindirik stok çekmece camlarını fokometrede desantre ederek istenilen prizmatik etkiyi elde edip edemiyeceğimizi anlıyabiliriz. Bunu yapmak için ilk olarak cam merkezlenip aks yönü belirlenir. Daha sonra markür noktaları 180 yönünde kalacak şekilde cam sağa, sola, yukarıya ve aşağıya hareket ettirilerek istenilen prizmatik etkinin oluştuğu nokta bulunmaya çalışılır. Cam üzerinde istenilen prizmatik etkiye sahip nokta mevcut ise cam o pozisyonda yeniden markürlenir. Yeni markürdeki merkez noktasını pupilla merkezi ile çakıştırarak, eğer çap kurtarırsa, camı kestiğimiz zaman bu cam istenilen prizmatik etkiyi oluşturacaktır. Sferik stok çekmece camlarını da fokometre üzerinde desantre ederek, hesap yapmadan, pratik yöntemle istenilen prizmatik etkiyi oluşturup oluşturamıyacağımızı görebiliriz.

Kaynak: Akay Optik arşiv