Yasa Dışı Yaralarımız...

Bu yazı 2015 yılında yayınlandı, üzerinden dört yıl geçti, sene oldu 2019 değişen hiç bir şey olmadı...
Bölüm 1: Değişen Dünya
Bölüm 2: Optometri Nedir, Ne Değildir?
Bölüm 3: Optometri Türkiye'de Uygulanabilir mi?

Saygıdeğer Optik Gazete Okuyucuları,

Optik sektörünün yapısı gereği, bu mesleği hakkıyla icra eden herkes için sağlık birinci sırada gelir, ticaret ikinci sırada. Nokta.

Peki, ülkemizde tüm sistem bu şekilde mi işlemektedir? Maalesef hayır.

Hatta bu konu, kanunlarla net bir şekilde belirlenmiş olmasına rağmen, ekonomik çıkarların sağlığın önünde geldiği birçok örnek yaşamaktayız.

Bilindiği gibi ülkemizde optik sektörünün yasal olarak işleyişi 5193 sayılı Optisyenlik Hakkında Kanun çerçevesinde belirlenmiştir ve gözlük ve kontak lens gibi optik ürünlerinin satış ve pazarlaması Sağlık Bakanlığı'nın Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu yönetmelikleri doğrultusunda yapılmaktadır.

Gözlük ve kontak lens gibi optik ürünler, yalnızca optisyenlik müesseselerinde satılabilmektedir. Bu konu, mevzuatta açıkça yer almasına rağmen, bugün isteyen herkes kolayca, işportadan okuma gözlüğü ve internetten kontak lens alışverişi yapabilmektedir!

Göz sağlığını en çok tehdit eden konuların başında gelen bu olgu, Optik Gazete'de ve birçok medikal ya da ulusal yayında yayımlanan yazılar ile birçok kez kaleme alınmıştır.

*****

Ne yazık ki gözlerimiz, bedenimizin diğer tüm bölümleri gibi, sadece sorunumuz olduğunda farkına vardığımız bir organımızdır. İyi çalıştıkları sürece aklımıza gelmez. Ancak sağlığı bozulduğunda varlığını fark ederiz. Oysa diğer bir çok organımızın aksine, gözümüz dış dünyayla doğrudan temas halindedir ve bu nedenle bir çok dış etmenden ve hijyenik sorundan çok daha çabuk etkilenme riskiyle karşı karşıyadır.

*****

Kişiye özel reçete düzenlenmesi ve hazırlanması gereken numaralı gözlük kadar, güneş gözlükleri de insan sağlığı için önem arz etmektedir. Zira, herkesçe kullanılabilecek olan standart güneş gözlükleri de kalitesiz camlardan üretildiğinde, gözlerde istenmeyen ve kalıcı hasarlara yol açabilmektedir. Ancak ne yazık ki ülkemizde güneş gözlüğü, bir sağlık ürünü değil, ticari bir meta gibi değerlendirilmekte, satış ve pazarlaması Sağlık Bakanlığı mevzuatı kapsamında değil Çalışma Bakanlığı mevzuatı kapsamında yürütülmektedir. Oysa güneş gözlüğü de kesinlikle bir optik ürün olup, gözlerimizin sağlığını doğrudan etkileyen bir sağlık aracıdır.

Uygun özellikli bir güneş gözlüğü, gözlerin retina ve dış tabakalarının yüksek oranda UV ışınımına maruz kalarak zarar görmesini önlerken; kalitesiz bir güneş gözlüğü de tam tersine bu zararların artmasına, hatta katarakt veya körlüğe kadar gidebilen sorunların kaynağı haline gelebilmektedir.

Çok üzücüdür ki halkımız tanınmış ve sevilen marka ve modelleri daha ucuza alma kaygısıyla, kimi zaman taklit olduğunu bilerek, kimi zaman da orijinal olduğunu zannederek, internetten ya da işportadan alışveriş yapmaktadır. Ülkemizde en çok tanınan ve aranan güneş gözlüğü modellerinden biri olan R..B..'ı internet aracılığıyla ve orijinal zannıyla 300-400 TL ödeyerek alan kişiler dahi bulunmaktadır. Oysa bu ürünler, büyük bir çoğunlukla taklit ürünler olup; kullanılan malzeme nedeniyle sağlık açısından büyük risk oluşturmaktadır. Taklit olmayanlar ise, bu fiyatlardan satıldığına göre kaçak olma durumu söz konusudur ki bu durumda da bu alışverişi yapan kişiler yasal olmayan bir ticaretin artmasına neden olmaktadırlar.

Uzun sözün kısası, bugün işportada, giyim mağazalarında ve internette satılan güneş gözlükleri hiçbir denetimden geçmedikleri için her yaştan kullanıcı için büyük tehdit oluşturmaktadır.

Bu kapsamda güneş gözlüğü de mutlaka tıbbi cihaz olarak değerlendirilerek denetimi Çalışma Bakanlığı'ndan Sağlık Bakanlığı'na alınmalıdır!

*****

Aynı şekilde doğrudan gözün korneasına yerleştirilen kontak lenslerin internette satılmasının da büyük zararları bulunmaktadır.

Sadece kozmetik amaçlı kullanılan renkli lensler bile, mevzuata aykırı olarak, internet üzerinden ve son derece denetimsiz bir biçimde satılmaktadır. Bu durumun, bir yandan halkın sağlığı için büyük bir tehlike oluştururken, öte yandan optik sektörünü, ticari açıdan negatif bir şekilde etkilediği de tartışmasızdır.

Hukuka aykırı şekilde satış yapmakta olan internet şirketleri optisyenlik müesseselerinin tabi olduğu denetimlerden geçmedikleri için, tüketicinin satılan kontak lenslerin kaynağı hakkında kesin bilgi sahibi olmaya imkanı bulunmamaktadır. Bu bakımdan internetten online satın alınan lenslerin, sahte, kaçak ya da kullanım zamanı geçmiş ürünler olma olasılığı sürekli göz önünde bulundurulmalıdır!

Örneğin 2012 yılında Türkiye'de 200 bin adet sahte renkli lens satışı yapıldığı tespit edilmiştir. Bu sahte ürünlerin satışının, Sağlık Bakanlığı denetimi altındaki optik mağazalardan yapılması ihtimali ile hiçbir denetimi olmayan, adresine gittiğinizde tek bir ürüne dahi rastlamadığınız sanal bir mağazadan yapılması ihtimalini karşılaştırınız...

Bu yazdıklarımdan gelişmelerin karşısında olduğumun sanılmasını istemem. Tam tersine özel hayatımda da, iş hayatımda teknolojinin tüm getirirlerinden faydalanıyorum. Bu kapsamda internetten online alışveriş yapmanın getirdiği avantajları da gayet iyi biliyorum. Ancak sağlık ürünlerinin asla internetten satılmaması gerektiği inancındayım.

Resim aslında çok net:

Her optik mağaza İl Sağlık Kurumları tarafından sürekli denetime tabidir ve kontak lens satışlarının reçeteli olup olmadığı, ürünlerin nereden tedarik edildiği kontrol altında tutulmaktadır. Internet siteleri ise yalnızca ticari işletmeler olup, bu siteler herhangi bir kuruma bağlı olmadıkları gibi, Sağlık Bakanlığı'nın bu konuda onları denetlemesi çok zordur ve yürürlükte olan mevzuat ve cezai yaptırımlar da onların iş sonlandırmaları için yetersiz kalmaktadır.

Maalesef, tedarikçi firmalar ve optik mağazalar mevzuata ve hukuka saygılı davranmasına rağmen, yasa dışı faaliyet göstermekte olan sitelerin internetten kontak lens satışı yapmaya devam ettiğini endişeyle gözlemliyoruz.

Doğaldır ki internette online kontak lens satışı, yönetiminde bulunduğum Opak Lens'i ve Opak Lens'le birlikte çalışmakta olan optik mağazaları doğrudan ilgilendirdiği için bu konuyla sürekli mücadele halindeyiz. Bu anlamda uyarıda bulunduğumuz birçok marka ve internet satış şirketi durumun önemini hemen anlayarak kontak lens satışından çekildiler. Gelinen aşama itibariyle, kontak lens satışı yapmakta olan birkaç hukuk tanımaz firma halen faaliyetlerini sürdürmeye alenen devam etmektedir.

Bu vesileyle ilgili kurumları, söz konusu firmalar hakkında gerekli yasal işlemleri uygulamaya bir kez de bu platformdan davet ediyoruz!

Bu kapsamda ayrıca paravan olarak optisyenlik müesseselerini kullanarak, optisyenlik müesseselerinin arkasında internet sitesi satışını yöneten firmaların da olduğu aşikardır. Bu firmalar Sağlık Bakanlığı denetimlerinde yakalanıp ceza alsalar bile, cezaların yeterli caydırıcılığa sahip olmaması yüzünden faaliyetlerine devam etmektedirler. Çünkü cezalarda ekseriyetle muhatap, optisyenlik müessesesi değil, mesul müdür olmaktadır.

Burada ikincil bir sorun ortaya çıkmakta, durumun farkında olmayan mesul müdürler zor durumda kalmaktadır. İşletmeler ise, faaliyetlerine başka bir mesul müdür çalıştırarak aynen devam etmektedir.

Bu durumda kesin çözüm nedir? Sağlık Bakanlığı'nın erişim engelini uygulayabileceği kanun maddelerinin netleşmesi ve yürürlüğe konulması optik sektörünün bu kanayan yarası için gerçek çözüm olacaktır.

*****

Sağlık tehdidinin yanı sıra bu internet sitelerinin online satışını sürdürmelerinin optik mağazalar için ticari anlamda da negatif etkileri büyüktür.

Bugün ülkemizdeki kontak lens satışının %20'si internet sitelerinden yapılmaktadır. Bunun halkın göz sağlığı açısından doğuracağı riskin büyüklüğünün yanı sıra yapılan bu online satışlar doğrudan optik mağazaların gelir payından eksilmektedir.

Birçok kontak lens kullanıcısı internetten alışveriş yapmayı daha ucuz olduğu için tercih etmektedir ve bunun arkasında yatan sebepleri hiç düşünmemiş bile olabilir.

Sağlık Bakanlığı ruhsatlı optisyenlik müesseselerinin sağlaması gereken minimum altyapı ve operasyonel giderleri göz önünde bulundurduğunuzda, bir internet mağazasının giderleri son derece düşüktür. Sadece alışveriş karını hesap ederek, hiçbir hizmet yükümlülüğü ve masrafı olmadan uygulanan fiyatlar, optik mağazaları çok zorlayacak niteliktedir. Bunun yanı sıra sahte, kaçak ya da kullanım süresi geçmiş ürünleri de araya ekleyerek yapılan satışlarda elde edilen gelirler bir internet sitesi için fiyatları aşağı çekmeyi son derece kolaylaştıracaktır.

İnternette online kontak lens satışının optik mağazaların itibarına yaptığı etki ise bunun kat kat üzerindedir. Çünkü daha ucuz aldığını düşünen kontak lens kullanıcısı optik mağazaların kendisini kandırdığını düşünerek, sağlığının tehdit altında olduğunu bilmeden alışveriş rotasını rahatlıkla internet mağazasına çevirmektedir.

Bugün internet sitelerinin forumlarına girildiği zaman optik mağazalar hakkında yazılmış bu tür yorumları rahatlıkla bulabilirsiniz. Bu konuda haksız ithamlara maruz kalmamak adına optik mağazaların bu konudaki hassasiyetlerin farkında olarak, kendi hastalarını da bu yönde bilgilendirecek donanımda olmaları gerekir.

*****

İşportada ve internette yasa dışı satılan optik ürünler sektörümüzün kanayan yarasıdır. Bu konudaki yaklaşımların dikkatle gözden geçirilerek, artık sonlandırılacak şekilde ciddi önlemler alınması şarttır.

Sivil Toplum Kuruluşlarının girişimi ile Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan ve ulusal televizyon kanallarında yayınlanan ve yayınlanacak olan kamu spotları etkili olsa da bu çalışmalar, halkı tam olarak aydınlatmaktan çok uzaktır. Bu bilinçlendirme çalışmaları bir yandan devam ederken, satışı yapanlara daha caydırıcı yaptırımların uygulanması ciddi bir gerekliliktir. Internet siteleri için de erişim engelini uygulamaya koyacak yasanın çıkması da kesin çözüm sağlayacaktır.

Özet olarak; optik sektörünün göz sağlığını doğrudan etkileyen dört temel ürünü bulunmaktadır; "Gözlük, güneş gözlüğü, kontak lens ve lens solüsyonu..." Bunlar, önce sağlık, sonra ticari gelir gözetecek olan optisyenlik müesseseleri tarafından, Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu'nun denetimleri kapsamında satışının yapılması gereken sağlık ürünleridir.

Biz de optik sektörü olarak bu ürünlerimize sahip çıkmalı ve durum değerlendirmesini doğru yaparak, Sivil Toplum Kuruluşlarıyla birlikte bu konularda çözüm üretmeye çalışmalıyız.

Hayri Erol Harbi
Opak Lens Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Yönetim Kurulu Başkanı

Optik Gazete
Yönetim Kurulu Başkanı