Çocuğunuz Sizinle Göz Teması Kuruyor mu?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, özellikle çocukluk döneminde görülen bir nörogelişimsel bozukluk olarak karşımıza çıkıyor. Özellikle dikkat problemleri ve aşırı hareketliliğin hakim olduğu bu durum, bilinenin aksine, yalnızca çocuk ve ergenlerde değil, yetişkinlerde de görülebiliyor.

Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Beyin Hastanesi’nden Uzman Klinik Psikolog Duygu Barlas, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu hakkında önemli bilgiler verdi.

“Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu özellikle çocukluk döneminde görülen bir nörogelişimsel bozukluktur” diyen Duygu Barlas, “Özellikle dikkat problemleri, aşırı hareketlilik ve dürtüsellikle karakterize olan bu durumun, genellikle çocuk ve ergenlerde olduğu bilinir; fakat yetişkin kişilerde de gördüğümüz bir durumdur” dedi.

Çocuk, Dikkatini Yaşıtları Gibi Sorumluluklarına Veremiyor

“Bir dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu durumuyla kliniğimize başvuran çocuk veya ergende sıklıkla yaşına uygun, yaşıtları gibi dikkatini görevlere, ödevlerine veya verilen sorumluluklara veremediğini, çok aşırı hareketli olduğunu ve kendi davranışlarını kontrol etmekte zorlandığını sıklıkla görebilmekteyiz” diyen Duygu Barlas,

“Aslında dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu bir şemsiye. Altında çok çeşitli alt alanları var. Dikkat eksikliği ağırlıklı olabileceği gibi, dürtüsellik ve hiperaktivite bozukluğunun daha ağır bastığı alt tipleri de olabiliyor. Özellikle dikkat eksiliği gözden çok kaçırılabiliyor. Genellikle halkın arasında şöyle bir inanış var: Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu denilen şey aslında çok hareketli olan çocuklara söylenen bir terimmiş gibi lanse ediliyor; ancak dikkat eksikliği burada çok gözden kaçırılabiliyor. Örneğin; derste dikkatini çok veriyormuş gibi görünen bir çocuğa aslında görüşmelerimizde sorduğumuzda, ‘Ben aslında dikkatimi vermiyorum, o sırada hayal kuruyorum, öğretmenlerim ya da arkadaşlarım bunu anlamıyor’ diyebiliyor” şeklinde konuştu.

Dikkat Eksikliği Olan Çocuk, Ödevlerini Unutuyor

Duygu Barlas, “Dikkat eksikliği olan çocuk, diğer yaşıtları ve cinsiyetiyle, aynı cinsiyette ve aynı yaş grubunda olan akranlarına göre uygun bir şekilde dikkatini veremez. Özellikle sevilmeyen zor görevlerde; ödev veya verilen eğlenceli olmayan sorumluluklar gibi durumlarda dikkatini yaşına ve aynı cinsiyet grubunda olan kişilere oranla beklendiği şekilde sürdüremez” diyerek, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Dikkat eksiliğinde genellikle verilen ödevleri çok sık unutuyorlar. Silgilerini, kalemlerini, kendilerine verilen, emanet edilen şeyleri çok sıklıkla unutabilirler. Anne- babalar genelde bu şekilde yakınırlar: ‘Ödevini unutuyor, hırkasını okulda unutuyor, silgisini kaybediyor.'
 
Kendisi İle Konuşulduğunda, Dinlemiyormuş Gibi Görülebilir

Bunun haricinde, kendisine konuşulduğunda dinlemiyormuş gibi görülebilir. Bu hem dikkat eksikliğinde olabilir, hem de hiperaktivite ve dürtüsellik kısmında da olabilir. Ama daha sıklıkla gördüğümüz, dikkat eksikliği alt grubunda oluyor. Çocuk genellikle çok fazla göz teması kurmayabilir, kursa bile ‘Sanki beni dinlemiyor’ veya ‘Çocuğumuzun sağır olduğunu düşünüyoruz’ diyen anne-babaların çok fazla başka alan ve doktorları da gezmek gibi durumları olabiliyor. Aslında çocukla göz teması kursalar ya da direkt söylemek istediklerini anlatsalar belki çocuk orada dikkatini sürdürebilecek.

Çocuğunuza İki Aşamalı Yönergeler Verin

Dikkat eksikliği olan çocukların basit yönergeleri aklında tutmak konusunda çok zorlandığını ifade eden Barlas,

Bu çocukların, uzun süreli hafızayla ilgili bir problemleri olmayabilir ama kısa süreli hafızayla ilgili, örneğin; ‘Bana su getirebilir misin, su getirdikten sonra da şu oyuncağını odana götürebilir misin’ gibi iki aşamalı komutlar, yönergeler verildiğinde, çocuklar bir komutu yerine getirip ikincisini yerine getirmediğinde, anne-babalar bunu dikkat eksikliği gibi değil de ‘Bizim söylediğimize, kurallarımıza uymuyor’ gibi yorumlayabilirler. Ama burada şuna dikkat etmek gerekiyor; acaba çocuk bunu karşıt olmak, karşı gelmek için mi yapıyor, yoksa aklında sizin verdiğiniz komutları ve yönergeleri tutamadığı için mi yapamıyor? Genellikle karşıt olma-karşıt gelme şeklinde de bizim kliniklerimize çok başvuru oluyor. Bu, sıklıkla dikkat eksikliği alt grubunda gördüğümüz bir şeydir” dedi.

Hiperaktivitenin Teşhisi, Dikkat Eksikliğine Göre Daha Kolay

“Aşırı hareketlilik ve dürtüselliğe baktığımızda dikkat eksikliğine nazaran daha kolaylıkla teşhis edilebilen bir kısımdır” diyen Barlas,
Zaten anne-baba da hemen alırlar, ‘Bu çocukta çok hareketlilik var, yaşıtlarına veya aynı cinsiyet grubundan olan çocuklara göre daha hareketli, yerinde hiç durmuyor, sürekli dolanıyor, çok hızlı konuşuyor, kelime hataları yapıyor, çok hızlı okuyor, sınıfın içinde beklenen süre içerisinde ne yazık ki oturamıyor, sürekli kalkıp arkadaşlarına sataşıyor, sınıfın içerisinde dolaşmak istiyor veya yürümek yerine çok hızlı bir şekilde koşuyor’ gibi belirtiler verebilirler” diye konuştu.

Tedavide Anne-Babaların Rolü Büyük Önem Taşıyor

Uzman Klinik Psikolog Duygu Barlas, “Çocuğun yaşı büyüdükçe, hiperaktif belirtilerin daha da azalmasını, dikkat eksikliğinin ise daha sabit kalmasını hatta daha kronikleşmesini bekleriz. Genelde hareketlilik yaşla beraber toparlarken, dikkat eksikliği pek toparlayamaz ve anne-babalarınbu konuda yardım alması gerekir” diyerek, sözlerini şöyle tamamladı:

“Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun tek bir sebebi yoktur. Multidisipliner bir şekilde yaklaşılması gerekir bu çocuklara. Bizler tedavimizde özellikle çocuk-ergen psikiyatri uzmanları ile beraber çalışıyoruz. Burada tedavimiz çok basamaklıdır. Hem anne-babanın, hem psikiyatri uzmanının, hem psikoterapistin, hem de çocuğun yapacağı şeyler vardır. Çocuğun yaşı ne kadar küçükse, anne-baba ile çalışma oranı o kadar çok artar. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunda kesinlikle anne-baba tedavinin dışında bırakılmamalı, özellikle karşınızdaki çocuk ve ergense ve özellikle çocuksa, özellikle3 yaştan ortaokul çağına kadarki dönemde anne-babaların tedaviye mutlaka alınması gerekiyor. Ayrıca çocuk okula gittiği için, öğretmenleri ve rehber uzmanlarını da devre dışı bırakmamız çok sağlıklı olmaz.

Çocuğunuzu Etiketlemeyin!

“Şunun da altını çizeyim; her çocukta ve ergende evet tanı çok önemli bir şeydir; ama bizler, psikoterapitler olarak tanıdan ziyade, o çocuğun özelinde hangi davranış ve belirtiler var, bunlarla ilgileniriz. O yüzden anne-babalardan istediğim; tanıya çok fazla odaklanmamaları, bunu bir sorun haline getirmemeleri ve çocuklarını etiketlememelerini rica ediyorum. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu bir isim; ama bu çocuk bunu nasıl yaşıyor, aile bunu nasıl kontrol ediyor, bunlar her aile ve çocuğa biricik ve özeldir.”